Yurtdışından zeytinyağı getirme tartışması erken başladı

Geçtiğimiz sezonu ihracatta büyük kayıpla kapatan zeytinyağı sektörü, yeni sezona önce rekolte, şimdi de Dahilde İşleme Rejimi tartışmasıyla girdi. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin (UZZK)  Tarım ve Orman Bakanlığı’nın onayıyla açıkladığı 310 bin tonluk 2025-2026 sezonu zeytinyağı rekolte rakamı sektörde hem üretici hem de ihracatçı tarafından gerçekçi bulunmazken, ihracatçı ihtiyacı olan yağı tedarik etmek için gözünü şimdiden yurtdışına çevirdi.

“DÜŞÜK REKOLTE FİYATI YÜKSELTECEK”

İki sezon önce İspanya’daki kuraklığın etkisiyle kilogramı 300 TL’nin üzerine çıkan zeytinyağı, Ticaret Bakanlığı’nın ihracatı yasaklamasının ve üretici ülkelerde üretimin normal seviyesine gelmesi ile geçen sezon 180 liranın altına düşmüştü. 2024/2025 sezonunda yüzde 28 eksikle 50 bin ton yağ ve yüzde 50 kayıpla 252 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilirken, elde kaldığı tahmin edilen 200 bin ton yağın kalitesi de sektörde tartışılıyor. Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği yöneticileri rekoltenin 200-250 bin ton aralığında olduğunu belirtirken henüz alım fiyatı açıklamadı. Ancak düşük rekolte nedeniyle üreticinin beklentisinin 350 liranın üzerinde olduğu ifade ediliyor. İhracatçılar ise bu fiyat seviyesinde zeytinyağının ihraç fiyatının 9-10 Euro’ya çıkacağını, bu durumda 5.5-6 Euro ile dünyaya mal satan İspanyollar ile rekabet edemeyeceklerini savunuyorlar.

DİR LOBİSİ İDDİALARI

Yaşanan gelişmeler, yıllardır sektörün tartışma konusu olan ancak Türkiye’deki yüksek üretimden dolayı bir süredir rafa kalkan Dahilde İşleme Rejimi (DİR) taleplerini yeniden gündeme getirdi. Edinilen bilgiye göre, bazı ihracatçı firmalar Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’nda ihracat kaydıyla gümrüksüz ithalat yapılmasını sağlayan düzenlemenin hayata geçirilmesi için lobi yapıyor. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği de geçtiğimiz günlerde Aydın’da yaptığı toplantıda konuyu sektör paydaşlarıyla değerlendirdi.

TARİŞ KARŞI ÇIKTI

Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Fikret Akova, üretici cephesinin DİR’e net şekilde karşı olduğunu vurguladı. Akova, “Rekolteyi 200-250 bin ton aralığında görüyoruz. 200 bin ton da geçen sezondan devrimiz var. Toplamda 400-450 bin ton iç piyasa ve ihracat için yeterli. Dolayısıyla DİR’e karşıyız. Üstelik sezon başında dillendirilmesini üretici fiyatını baskılama girişimi olarak değerlendiriyoruz. Sezon biter, tablo netleşir, o zaman konuşulur” dedi. Akova, geçtiğimiz yıl üreticinin zarar ettiğini hatırlatarak, “Tariş’in üç şapkası var; üretici, sanayici ve ihracatçı. Üretim olmazsa diğerleri de olmaz. Şu anda üreticinin korunması öncelikli” dedi.

İHRACATÇI DİR İÇİN UZLAŞMA İSTİYOR

Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) Başkanı Emre Uygun ise üretici maliyetlerinin 5 euro civarında olduğunu belirterek,  “Üretici bu fiyatın üstünü istiyor, ancak ihracatçı dış pazarda 3.5-4 euro bandında fiyat görüyor. Bu farkla ihracat yapmak neredeyse imkânsız” dedi.

Uygun, sürdürülebilir üretim ve ihracat için yeni çözümler gerektiğini belirterek şu değerlendirmede bulundu: “Üretici primlerinin artırılması, ihracatçıya özel desteklerin devreye alınması gerekirken tam tersine bir geri gidiş var. Sürdürülebilir ihracat için üçüncü bir seçenek DİR gündemde. İhracatçı ve sanayicinin maliyeti düşük ülkelerden zeytinyağı alma yönünde talepleri var. Biz, Tariş, UZZK ile birlikte Tarım Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı ile temas halindeyiz. Sürecin şeffaflığı konusunda kimsenin şüphesi olmasın. Üreticiyi mağdur etmeden, tüccarı mağdur etmeden, sanayici, ihracatçıyı mağdur etmeden sektör için en iyisini bulma konusunda mutabakat arayışındayız".